Бардык багыттагы адистиктер чн
«Жашоо-тиричилик коопсуздугунун негиздери» дисциплинасы боюнча
ОКУУ-МЕТОДИКАЛЫК КОМПЛЕКСИ
Тз\ч: улук окутуучу Перханова Ы.А.
ОМК кафедранын отурумунда талкууланды _________________________________
Протокол №_____ от «_____»_______20____ж
ОМК усулдук комиссиянын отрумунда жактырылды
Протокол №_____ от «_____»______20_____ж
ОМКга аннотация «Жашоо-тиричилик коопсуздугунун негиздери» - адамдын, жашоо чъйръ менен ъз ара аракетинин,чарбалык обьекттердин ъзгъчъ кырдаалдар мезгилиндетуруктуу иштъъснн, массалык жабыркатуучу куралдардын жаракатынын жана табийгый жана техногендик ъзгъчъ кырдаалдардын кесепетин алдын алуу жана жоюунун коопсуз ыкмаларын жогорку окуу жайларда окутуучу илим.
«Жашоо-тиричилик коопсуздугунун негиздери» курсу боюнча окуу-методикалык комплексинде дисциплинанын тематикалык планы, курстун кыскача мазмуну, адабияттардын тизмеси, студенттердин ъз алдынча иштеринин тапшырмалары, экзамен жана тесттик суроолор берилди.
Ош шаары – 2015-ж
БИЛИМ БЕР// ЖАНА ИЛИМ МИНИСТРЛИГИ
Ош МАМЛЕКЕТТИК университетИ
«Бекитемин» «Согласовано»
Факультеттин декан Факультеттин ОМС
____________________ _________________________
«___» ______________ 20 ____ г. «___» ______________ 20 ____ г.
Медицина факультетинин «Экстремалдык медицина жана
ъмр коопсудугу\» кафедрасынын отурумунда каралды
Протокол № ____ «____» _____________ 2015 ___ ж.
Кафедра башчы м.и.к, доцент Ч. Мамажакып уулу
СТУДЕНТТЕРДИ ОКУТУУ ПРОГРАММАСЫ
(Syllabus)
Дисциплина: Жашоо-тиричилик коопсуздугу
Адистиги : ______________________________
Окутуунун формасы: кндзг
Баары - 2 кредит
Курс - ________
Семестр -________
Лекция -16 саат
Семинардык сабак - 14 саат
Лабораториялык иш ______ саат
Рубеждик текшер\нн саны (РТ) - 2
СЪАИ - 30 саат
Экзамен - ______ семестр
Жалпы саат - 60 саат
Силлабусту тз\ч: улук окутуучу Перханова Ы.А.
2. Дисциплина: Жашоо-тиричилик коопсуздугунун негиздери
Код:
3 «Экстремалдык медицина жана ъмр коопсуздугу » кафедрасы. Перханова Ыхвал Араповна – улук окутуучу, эмгек стажы – 35 жыл, педагогикалык стажы – 19 жыл
4. Байланыш маалыматы : проспект Масалиева-35, педагогика жана дене тарбия факультетинин корпусу, «Экстремалдык медицина жана ъмр коопсуздугу » кафедрасы, 106-каана, тел: (0550) 47 95 57; (0778) 95 31 18, кафедрада болуу убактысы- сабактын расписаниеси боюнча
5. Кредиттин саны _____________
6. Семестр_____________
Окуу планы боюнча сааттардын торчосу:
Дисциплинанын аталышы |
Сааттардын саны |
СЪАИ |
Отчеттуулук |
||||
Баары |
Аудиториялык сааттар |
||||||
Ауд. сабак |
Лекция |
Практ. (сем.) |
Лабор. |
III , IV семестр |
|||
Жашоо-тиричилик коопсуздугу (БЖД) |
60 |
30 |
16 |
14 |
- |
30 |
Экзамен |
7. Дисциплинанын максаты
“Жашоо- тиричилик коопсуздугу” окуу дисциплинасы – бул жалпы адистик милдетт\ дисциплина болуп, адамдын айлана-чъйръ (ишкана, тиричилик, шаар, жаратылыш) менен болгон ъз ара аракетинин коопсуздугу жана ъзгъчъ кырдаалдардын терс факторлорунун таасиринен коргонуу ыкмаларын, ошондой эле окуучунун ден соолугун сактоо, чыёдоо жана калыптандыруу билимин практикалык машыктыруу жана ъз ден соолугуна жоопкерчиликт\ кароого тарбиялоо.
Дисциплинаны окутууга, болочок адистерде эффективд\ профессионалдык иш аракетинин коопсуздук талаптары жана аларды коргоо айрылгыс бирдикт\ экендиги жънндъг тшнкт калыптандыруу аркылуу жетиш\гъ болот. Бул талаптарды аткаруу адамдын ден соолугун жана ишке жъндъмд\лгн сактоого, аларды экстремалдык учурдагы аракеттерине даярдоого кепилдик берет.
Дисциплинанын негизги милдети – студенттерди керект\ теориялык билим жана практикалык машыгуулар менен куралдандыруу:
- адамдардын жумуш аракетинде жана эс алуу зоналарындагы айлана-чъйръ абалын комфорттуу тз\;
- жашоо чъйрънн табийгый, техногендик жана адамдардын аракетинин негизинде жаралган терс таасирлерин аныктоо;
- болжолдуу авария, катастрофа, стихиялык кырсык жана массалык жабыркатуучу куралдарды колдонуу кесепетинен калкты жана ъндрш кызматкерлерин коргоо, ошондой эле кыйроону жоюу иш-чараларын аткаруу тууралуу чечимди кабыл алуу;
- негативдик таасирдин ъс\сн алдын ала болжолдоо жана анын кесепетин балоо;
- студенттер арасында ден соолуктун сандык жана сапаттык балоо ыкмалары тууралуу билимди жана практикалык машыгууну калыптандыруу;
- студенттердин, сергек жашоо мнъзнн принциптерин йрън\ аркылуу ден соолугун сактоо жана чыёдоого болгон позитивдик шыктануусун ънктр\.
- кеёири таралган оорулар жана алардын алдын алуу ммкнчлг тууралуу тшнкт калыптандыруу.
- эё къп кездеш\ч кечиктирилгис жардам талап кылуучу абалдар менен тааныштыруу.
- биринчи медициналык жардам къргъз\ тууралуу билимге жана практикалык машыгууга ээ болуусун калыптандыруу.
Курста тъмънклър каралат:
- жашоо чъйрънн учурдагы абалы жана негативдик факторлору;
- зыяндуу факторлордун адамдарга тийгизген жабыркатуучу таасиринин кесепетин жана аларды аныктоо принциптери;
- ъзгъчъ кырдаалдар жана алардын кесепетинин болжолдуу моделдерин иштеп чыгуу;
- ъзгъчъ кырдаал же согуш мезгилдеринде калкты коргоо жана авария, катастрофа, ситихиялык кырсык кесепеттерин жоюу иш-чараларын иштеп чыгуу;
- жашоо аракетинин коопсуздугунун укуктук, нормативдик-техникалык жана уюштуруу негиздери;
- реанимациялык иш-чаралар, аларды ъткър\нн кърсъткч жана жыйынтыктын эффект\лк критерийи;
- балдар травматизмине мнъздъмъ. Жаракат алууда биринчи жардам къргъз\ жана анын алдын алуу иш-чаралары.
«Жашоо-тиричилик коопсуздугу» дисциплинасын окуп йрън\ негизинде адис тъмънклърд бил\с зарыл:
- «Адам - жашоо чъйръ» системасыдагы жашоо аракетинин коопсуздугунун теориялык негиздери;
- жашоо аракетинин коопсуздугунун укуктук, нормативдик-техникалык жана уюштуруу негиздери;
- зыяндуу факторлордун жана ъзгъчъ кырдаалдардын адамдарга тийгизген жабыркатуучу таасиринин кесепетин аныктоо;
- табелдик жана колдо бара каражаттарды колдонуу аркылуу таёуу койуу, стандарттык шак-шак же колдо бар каржаттарды пайдаланып жаракаттанган жерге кыймылсыз (тарнспорттук иммобилизация) абал тз\н;
- кечиктирилгис жардам талап кылуучу абалдарда (эстен тануу, коллапс шок абалдары, кан агуу, сынык, кйк, сууга чъг\ ж.б.) биринчи медициналык жардам къргъзъ алууну;
Болочок адис тъмънклърд жасай алуусукерек:
- негативдик таасирлердин деёгээли жана парамертлерине нормативдик талаптарга ылайык къзъмъл жргзъ алуу;
- зыяндуу заттардын жана ъзгъчъ кырдаалдардын таасирине каршы коргонуу каражаттарын эффективд\ пайдалануу;
- горчичник, банка, жылытуучу жана муздак компресс, грелка жана муз баштыкчаны колдонууну;
- дене температурасы, тамырдын кагуусу, артериялык кан басымын жана дем алууну ълчъън;
- сынган жерге шак-шак коюу, кйгън жерге асептикалык таёуу коюу, убактылуу кан токтотуу ыкмалары бил\н;
- жасалма дем алдырып, жръккъ кыйыр массаж жасай алуу;
8. Курстун актуалдуулугу:
9. Пререквизит: биология, экология, химия, физика,адамдын анатомиясы жана физиологиясынын негиздери
10. Постреквизит: балдар психологиясы, социалдык педагогика, практикалык педагогика, й-блъ психологиясы, дисциплиналарды окучуулардын курактык ъзгъчълктърн эске алуу менен окутуунун усулу ж.б.
11. Дисциплинанын мазмуну:
Лекция 1. ЖТК нун т еориялык негиздери. Бгнк кндъ ЖТК ролунун ъс\с. Адамдын жашоо чъйръ менен болгон ъз ара аракети. Адамга жана жаратылыш чъйръснъ негативдик факторлордун таасири. ЖТК дисциплинасынын максаты жана мазмуну, анын негизги милдеттери, болочок адисти даярдоодогу анын орду жана ролу. Коркунучтар жана анын трлър. Кыргыз Республикасынын жарандык коргонуунун мамлекеттик системасы жана аны уюштуруунун жалпы принциптери. Жарандык коргонуунун негизги милдеттери, уюштуруу тзмдър, кч жана каражаттары
Лекция 2. Тынчтык жана согуш мезгилиндеги ъзгъчъ кырдаалдар. Ъндрштк коопсуздук жана эмгекти коргоо .Ъзгъчъ кырдаалдар. ЪК классификациясы. ЪК жаралуу себептери.Табийгый, техногендик, экологиялык, социалдык жана конфиликт\ ЪК мнъздъмъ. Эмгекти коргоо багытында мамлекеттик саясаттын негизги принциптери. КРдагы эмгекти коргоонун мыйзамдык жана нормативдик базалары. КРнын Конституция нормалары, эмгек тууралуу КРнын мыйзам кодекси. Ден соолукка таасир тийгиз\ч ъндрштк зыяндуу жана коркунчтуу факторлор.
Лекция 3 . Жабыркоо очогу(ядролук жана химиялык жабыркоо очогу). Жабыркоо очогунда биринчи медициналык жардам къргъз\. Заманбап жабыркатуучу каражаттар жънндъ тшнк. Ядролук курал жана анын жаракат бер\ч факторлору, кыйроо зоналары. Калкты радиациялык жабыркоодон коргонуу ыкмалары. Химиялык курал. Ууландыруучу заттардын классификациясы, физика-химиялык касиеттери жана уулануу белгилери. Ууландыруучу заттардан калкты коргоо.
Лекция 4. Тынчтык жана согуш мезгилдериндеги ъзгъчъ кырдаалдардан калкты коргоонун негизги ыкмалары.Калкты ъзгъчъ кырдаалдардан коргоо ыкмалары. Калкты коргоо тууралуу мыйзам жана нормативдик актылар. Калкты къчр\ (эвакуация). Калкты къчр\нн максаты жана аны уюштуруу. Къчр\нн трлър жана ыкмалары. Ъздк коргонуу каражаттары. ЪКК максаты жана классификациясы, коргоо принциптери. Коллективдик коргонуу имараттар жана трлър: убежища, радиациядан коргоочу имарат, жънъкъй коргонуучу жайлар.
Лекция 5. Сергек мнъздъ жашоо – адамдын саламаттыгынын жана ишке жъндъмд\лгнн негизи. Ден соолук жана ага таасир эт\ч факторлор тууралуу тшнк.Балдар жана ъспрмдърдн ден соолугуна таасир эт\ч факторлор. Жеке адамдын жана калктын саламаттыгынын кърсъткчтър. Ден соолук топтору. Ден соолукту аныктоонун физиологиялык пробалары. Сергек мнъздъ жашоо жана аны тз\члър. Стресс, конфликт, кризистин ден соолукка таасири тууралуу тшнк.
Лекция 6. Трд\ эктремалдык кырдаалдарда биринчи медициналык жардам къргъз\. Кечиктирилгис биринчи медициналык жардам жънндъ тшнк. Кечиктирилгис жардам къргъз\н талап кылуучу абалдар. Жрък кан тамыр системасынын ишемия ооруларында (стенокардия, инфаркт) биринчи медициналык жардам. Колика жънндъ тшнк. Колика, анын трлър, себептери жана белгилери. Боор жана бъйрък коликаларында биринчи медициналык жардам къргъз\. «Ичтин курч оорулары» жънндъ тшнк, кечиктирилгис врачка чейинки жардам къргъз\. Реанимация. Жрък жана ъпкъ кызматын жандандыруу ыкмалары.
Лекция 7. Травматизм. Балдар травматизми . Жаракат алуудагы биринчи медициналык жардам къргъз\.Травматизм, балдар травматизми жънндъ тшнк. Жаракат, ага мнъздъмъ, классификациясы. Жаракат алуунун коркунучтары жана кабылдоолору. Травмалык шок. Шокко каршы эё жънъкъй иш-чаралар. Жабык жаракаттар, биринчи медициналык жардам. Узак убакытка оор нерсенини астына басылып калуу синдрому, врачка чейинки жардам. Съъктн жабык жана ачык сыныгы, белгилери. Ачык жаракат- жараат. Жарааттын трлър жана белгилери. Жараатта биринчи медициналык жардам. Жарааттын кабылдоолору жана алардын алдын алуу. Асептика, антисептика, десмургия тууралуу тшнк.
Кйк, кйктн трлър. шк алуу жънндъ тшнк бер\. Врачка чейинки медициналык жардам.
Лекция 8. Микробиология, эпидемиология жана иммунология негиздери.
Микроорганизмдер жана алардын классификациясы (аэроб, анаэроб, сапрофит, шарттуу патогендик жана патогендик микробдор). Бактериялык (биологиялык) курал, бактериялык каражаттар, аларды колдонуу ыкмалары, ъзгъчълктър. Калкты бактериялык булгануудан коргоо.
Эпидемиология, микробиология жана иммунология жънндъ негизги тшнк. Эпидемия, пандемия, эпидемиялык процесс жана эпидемиялык очок жънндъ тшнк. Жугуштуу оорулардын негизги топтору. Эпидемияга каршы жргзл\ч негизги иш-чаралар: дезинфекция, дезинсекция, дератизациянын трлър, ыкмалары жана каражаттары. Карантин жана обсервация тууралуу тшнк. Иммунитет, трлър. Инфекцияга каршы жргзл\ч спецификалык алдын алуу иш-чаралар. Вакцина, сыворотка, гамма глобулин тууралуу тшнк
Практикалык сабак 1. Жарандык коргонууну билим бер\ мекемелеринде уюштуруу. Кыргыз Республикасынын «Жарандык коргонуу жънндъ» мыйзамы. Жарандык коргонуу багытында ишкана мекемелердин жетекчилеринин милдеттери. Билим бер\ мекемелериндеги жарандык коргонуу, уюштуруу структурасы, кч жана каражаттары. Ъзгъчъ кырдаалдар тууралуу маалымдоонун уюштурулушу. Эмгекти коргоо багытында мамлекеттик саясаттын негизги принциптери. Аялдардын жана жаштардын эмгегин коргоонун ъзгъчълктър.
Практикалык сабак 2 . Жабыркоо очогу. Стихиялык жабыркоо очогу. Иондоштуруучу нурлардын организмге таасири. Курч нур оорусу. Регионго мнъзд\ стихиялык кырсыктар: жер титиръъ, сел, къчк, суу каптоо, ърт, бороон ж. б. мнъздъмъ бер\, жрм-турум эрежелери. Алардын алдын алуу иш-чаралар. Жаратылыш ърттър жана алдын алуу.
Иондоштуруучу нурлардын организмге таасири. Радиациялык коопсуздук нормалары. Нурлануу дозалары. Радиациялык жабыркоонун трлър. Курч нур оорусунун белгилери. Курч нур оорунун алгачкы белгилериндеги кечиктирилгис биринчи медициналык жардам къргъз\. Нур кйгндъг биринчи медициналык жардам.
Практикалык сабак 3 . Ъзгъчъ кырдаалдардан калкты коргоо. Ъздк жана коллективдик коргонуу каражаттары.Дем алуу органдарын коргоочу каражаттар: противогаз (ГП-5, ГП-4у), (ИП-4М, ИП-5, КИП-8) , КЗД, респиратор, кебезд\-марли таёгычы, балдар противогазы ж.б. Терини коргоочу каражаттар: ЗФО-58, ОЗК, Л-1. РЗ, УЗ жана БК коргоочу кийимдерди ъндрш-ишканаларда жана тиричиликте даярдоо жана колдонуу ыкмалары. Ъздк коргонуунун медициналык каражаттары: АИ-2; ИПП-8, 9,10; ППИ, пантоцид, антидоттор ж.б. Радиациялык чалгындоо аспаптары ДП-5А, ДП-24, ДКП-50А жана химиялык чалгындоо аспабы – ВПХРдин негизги максаты.
Практикалык сабак 4 . Ден соолукту аныктоонун негизги пробалары. Балдардын ден соолугунун бузулуусунун негизги белгилери. Организм системаларынын функционалдык абалын мнъздъъч физиологиялык кърсъткчтър. Дене температурасы, аны аныктоо эрежелери жана баалоо. Тамырдын кагуусу (пульс), курактык, жыныстык ъзгъчълктър, аны аныктоо жана баалоо (брадикардия, тахикардия, аритмия). Артериялык кан басым (систоликалык, диастоликалык, пульстук басым), аны аныктоо техникасы, норма жана патологиялары (гипотония, гипертония). Дем алуу, курактык жана жыныстык ъзгъчълктър, бузулуулары. Демиг\ экспиратордук, инспиратордук, аралаш. Гипертермия жана судорог абалдарында биринчи медициналык жардам къргъз\.
Практикалык сабак 5. Жрък кан тамыр системасынын курч жетишсизик абалындары. Врачка чейинки, кечиктирилгис жардам. Обморок, коллапс, шок (себеби, белгилери, биринчи жардам къргъз\, алдын алуу). Гипертония дарты, гипертониялык криз абалы, себеби, белгилери, биринчи медициналык жардам. Инсульт, себеби, белгилери, биринчи жардам. Жръктн ишемия оорулары: стенокардия, инфаркт, белгилери биринчи жардам.
Практикалык сабак 6 . Травматизм. Балдар травматизми. Кан агуу. Биринчи медициналык жардам къргъз\. Жабык жана ачык жаракаттар, алардын трлър жана биринчи медициналык жардам къргъз\. Кан агуу. Кан агуунун трлър. Артериялык, веналык, капиллярдык, паренхиматоздук кан агууга мнъздъмъ. Кан агууну токтотуу ыкмалары. Артериялык кан агууда манжа менен басып токтотуу точкалары жана эрежелери. Кан агууну буугуч (жгут) коюу аркылуу токтотуу. Буугуч коюу эрежелери. Кан агуунун убактылуу токтотуунун башка ыкмалары. Ъздк таёуу пакетин (ППИ) колдонуу максаты. Мурундан кан агууну токтотуу. Ъпкъ жана аш казандан кан агуудагы биринчи медициналык жардам.
Практикалык сабак 7 . Балдар травматизми. Съъктн сыныгы, кйк, шк алууда биринчи мед.жардам къргъз\. Съъктн жабык жана ачык сыныгы. Классификация. Сыныктын белгилери, биринчи жардам къргъз\. Сыныктын жаш балдарда ъзгъчълг. Иммобилизация. Колдо бар каражаттарды пайдаланып шак-шак коюу жана анын эрежелери. Кйк жана анын трлър. Термикалык кйк, кйктн аянтын аныктоо ыкмалары. Кйк даражалары, белгилери, биринчи мед.жардам. Травмалык шок, трлър, фазалары, белгилери, биринчи мед.жардам. Терминалдык абал ( предагония, агония, клиникалык ълм) жана биологиялык ълм жънндъ тшнк. Реанимация. Реанимациялык иш чаралар: жасалма дем алдыруу, жръккъ кыйыр массаж жасоо ыкмалары
12. Дисциплинанын календардык-тематикалык планы ( академиялык саат)
Лекция:
Модул-н атал-шы. |
Лекц. № |
Каралуучу суроолордун аталышы |
Сааттын саны |
Жума-га бъл\ |
Адабияттар |
Эскерт\ |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
№ 1
Модуль Жарандык коргонуу |
1
2 3 4 |
Предметке кириш\. ЖТКнун теориялык негиздери. Жарандык коргонуунун мамлекеттик системасы
Тынчтык жана согуш мезгилиндеги ъзгъчъ кырдаалдар. Ъндрштк коопсуздук жана эмгекти коргоо Жабыркоо очогу(ядролук жана химиялык жабыркоо очогу). Жабыркоо очогунда биринчи медициналык жардам къргъз\ Тынчтык жана согуш мезгилдериндеги ъзгъчъ кырдаалдардан калкты коргоонун негизги ыкмалары |
2
2 2 2 |
1
2 3 4 |
||
№ 2
Модуль Сергек мнъздъ жашоо ж-а медиц-лык билим-дин негиздери |
5
6 7 8 |
Сергек мнъздъ жашоо – адамдын саламаттыгынын жана ишке жъндъмд\лгнн негизи.
Трд\ эктремалдык кырдаалдарда биринчи медициналык жардам къргъз\. Травматизм. Балдар травматизми. Жаракат алуудагы биринчи медициналык жардам къргъз\. Микробиология, эпидемиология жана иммунология негиздери. |
2
2 2 2 |
5
6 7 9 |
Практикалык (семинардык) сабактар
Модул-н атал-шы. |
Прак. № |
Каралуучу суроолордун аталышы |
Саат-тын саны |
Жума-га бъл\ |
Адабияттар |
Фор-ма
контр |
Прим. |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
№ 1 Модуль Жарандык коргонуу |
1 2 3 |
Жарандык коргонууну билим бер\ мекемелеринде уюштуруу.
Жабыркоо очогу. Стихиялык жабыркоо очогу. Иондоштуруучу нурлардын организмге таасири. Курч нур оорусу. Ъзгъчъ кырдаалдардан калкты коргоо. Ъздк жана коллективдик коргонуу каражаттары. |
2 2 2 |
5 6 7 |
|||
№ 2 Модуль Сергек мнъздъ жашоо ж-а медиц-лык билим-дин негиздери |
5 6 7 8 |
Ден соолукту аныктоонун негизги пробалары. Балдардын ден соолугунун бузулуусунун негизги белгилери.
Жрък кан тамыр системасынын курч жетишсизик абалындары. Врачка чейинки, кечиктирилгис жардам. Травматизм.Балдар травматизми. Кан агуу. Биринчи медициналык жардам къргъз\. Балдар травматизми. Съъктн сыныгы, кйк, шк алууда биринчи мед.жардам къргъз\. |
2 2 2 2 |
12 13 14 15 |
|||
Баары |
14 |
13. Студенттин ъз алдынча ишинин графиги
К / № |
Сабактардын темасы |
СЪАИ тапшырма |
Тапш-ын максаты ж-а мазмуну |
Сунуш-чу адаб. (стр.) |
Текшер. форма |
Аткар. мъънът |
Макс. балл |
1 | ЖТКнун теориялык негиздери. Жарандык коргонуунун мамлекеттик системасы
Тынчтык жана согуш мезгилиндеги ъзгъчъ кырдаалдар Жабыркоо очогу (ядролук жана химиялык жабыркоо очогу). Тынчтык жана согуш мезгилдериндеги ъзгъчъ кырдаалдардан калкты коргоонун негизги ыкмалары Сергек мнъздъ жашоо – адамдын саламаттыгынын жана ишке жъндъмд-н негизи. Трд\ эктремалдык кырдаалдарда биринчи мед-лык жардам къргъз\. Травматизм. Балдар травматизми. Жаракат алуудагы биринчи медициналык жардам къргъз\. Травматизм. Балдар травматизми. Жаракат алуудагы биринчи медициналык жардам къргъз\. |
ЖТКнын укуктук, нормативдик-техник-к жана уюштуруучулук негиздери
ЪК учурунда адамдардын коопсуздугу.Социалдык,экологиялык, криминалдык мнъздъг ЪК Стихиялык жабыркоо очогу. Ърт коопсуздугу.Радиациялык жана химиялык коопсуздук Ъздк коргонуу каражаттары. Калкты къчр\, анын трлър\, ыкмалары Рационалдуу тамактануу жана анын ден соолук чн мааниси Кант диабет дарты жана диабет, гипогликемия комаларында 1-мед.жардам. Аллерг.реакция учурунда 1-мед.жардам Кан агуу. Кйк. Съъктн сыныгы. Курч уулануу. Сууга чъг\ учурларында 1-мед.жардам. Травмалык шок Реанимация Ъзгъчъ коркунучтуу инфекциялар Холера, чума, сибир жарасы. Ичеги-карын жугуштуу оорулары (ич келте, вирустук гепатит, ич ъткък). Аба аркылуу жугуучу инфекциялар ( туберкулез, грипп) Балдар инфекциялары: кызамык, кызылча, суу чечек, кептъър, тепме ж.б. |
Тест,
оозеки суроо реферат, Тест, оозеки суроо Презен-тация Тест, оозеки суроо практ. къргъз\ Кырдаал. тапшыр. чеч\ Практ. къргъз\ 1-мед. жардам алгоритм тз\, оозеки суроо Тест, оозеки суроо, реферат |
2-3-жума
3- 4- жума 4-5-жума 6-7-жума 9-10-жума 11-12-жума 13-14-жума 15-16-жума |
1,0
1,0 1,0 2,0 1,0 1,5 1,5 1,0 |
||
Баары | 30 саат | 10балл |
14. Сунушталган адабияттар (дисциплинанын окуу-усулдук камсыздалышы )
Негизги адабияттар
1. Жашоо-тиричилик коопсуздугунун негиздери: Окуу куралы/ Ы.А.Перханова, К.М.Мусаахунов / ОшГУ, г.Ош, 2014.- 392
2. Безопасность жизнедеятельности: Учебник для вузов / Л.А. Михайлов [и др.]; Под ред. Л.А. Михайлова. - 2-е изд. - СПб.: Питер, 2008. - 461 с. (Допущено УМО.
3. Белов С.В. Безопасность жизнедеятельности и защита окружающей среды (техносферная безопасность): учебник для вузов / С.В. Белов. - М.: Юрайт: ИД Юрайт, 2010. - 671 с. (Допущено НМС)
4. Основы медицинских знаний [Текст]: Учебно-методическое пособие / С.А. Михайлова [и др.]. – Горно - Алтайск, 2006. – 126 с.
5. Жарандык коргонуунун негиздери: Окуу куралы /Ы.А.Перханова/ ОшГУ, г.Ош, 2015- 220 с.
Кошумча адабияттар
1. Безопасность жизнедеятельности: учеб.пособие / под ред. А.И. Сидорова. - М.: КноРус, 2007. - 496 с.
2. Федюкович Н.И. Основы медицинских знаний [Текст]: Учебное пособие / Н.И.Федюкович. - Ростов-на-Дону: Феникс, 2001. – 317 с.
3. Мусаахунов К.М. Безопасности жизнедеятельности [Текст] : метод.пособие/ Мусаахунов К.М., Перханова Ы.А., Джумабекова К.С., Ягодина М.А.; Ошский государственный университет. – Ош: РИО «Билим», 2009. – 96с.
4. Перханова Ы.А. Медициналык билимдердин негиздери [Текст] : метод.пособие/ Перханова Ы.А.; Мусаахунов К.М.; Сабирова Г.Т.; - Ош: полиграф. центр «Воок-Вlаnк» 2007. – 60с.
5. Перханова Ы.А. Ъмр коопсуздугу [Текст] : метод. пособие/ Перханова Ы.А.; Мусаахунов К.М.; - Ош: полиграф. центр «Воок-Вlаnк» 2008. – 64с.
Дисциплинанын окуу-усулдук жана информациялык камсыздалышы
1. Мусаахунов К.М. Безопасности жизнедеятельности [Текст] : метод.пособие/ Мусаахунов К.М., Перханова Ы.А., Джумабекова К.С.; Ошский государственный университет. – Ош: РИО «Билим», 2006. – 78с.
2 . Мусаахунов К.М. Безопасности жизнедеятельности [Текст] : метод.пособие/ Мусаахунов К.М., Перханова Ы.А., Джумабекова К.С., Ягодина М.А.; Ошский государственный университет. – Ош: РИО «Билим», 2009. – 96с.
Дисциплинанын информациялык камсыздалышы.
Ресурсы удаленного доступа
1. Безопасность жизнедеятельности www.bti.secna.ru/bgd/book/vved.html
1. Научно-практический и учебно-методический журнал «Безопасность жизнедеятельности» http://www.novtex.ru/bjd/
2. Безопасность. Образование. Человек Информационный портал ОБЖ и БЖД: все о безопасности жизнедеятельностиhttp://www.bezopasnost.edu66.ru/
3. Журнал МЧС РФ «Основы безопасности жизнедеятельности» http://www.school-obz.org/
4. БЖД-инфо http://bzhde.ru/
5. ГО и ЧС www.gr-obor.narod.ru/index.htm
6. Терроризм www.gr-obor.narod.ru/p398.htm
7. Правила оказания первой медицинской помощи www.1st-aid.ru
15. Студенттердин билимин баалоо.
Баалоо системасы: жыйынтык бааны чыгарууда аралык сынактын 40%ы жана финалдык сынактын 60%ы эске алынат.
Өтүлгөн сабактарга толугу менен катышкан студенттерге 5 балл сыйлык балл кошулат, ал эми тапшырмаларды аткарбай, калтырылган сабактарды окутуучуга тапшырбаса анда жыйынттык баллдан кемитилет
16. Баа коюу саясаты
Студенттердин сынактагы жана зачеттогу билимин баалоонун критерийлери
Экзамендерде жана зачеттордо бааларды коюу акыйкаттуулук, обьективдүүлүк принциптеринин негизинде жана студенттердин билим сапатын ар тараптуу талдап чыккандан кийин коюлат.
КРнын Билим берүү жана илим министрлигинин көрсөтмөлөрү жана нормативдик актыларынын негизинде гуманитардык, табигый, техникалык жана башка дисциплиналар боюнча экзамендерде баалоонун төмөнкүдөй критерийлери иштелип чыккан:
- “эң жакшы” деген баа эгерде студент сынакта окуу – программалык материалды толук түрдө өздөштүрө алса, программадагы тапшырмаларды ийгиликтүү аткарса, программада көрсөтүлгөн негизги жана кошумча адабияттар менен толук түрдө тааныштыгы болсо коюлат. Эреже боюнча беш алган студент дисциплинанын негизги түшүнүктөрү тууралуу билиши жана окуп жаткан адистигиндеги маани – маңызын терең өздөштүрүшү, окуу – программалык материалды колдонууда жана түшүндүрүүдө чыгармачылык жөндөмдүүлүктөрүн көрсөтө алышы зарыл;
- “жакшы” деген баа эгерде студент сынакта окуу – прграммалык материалды толук түрдө өздөштүргөн болсо, берилген программадагы тапшырмаларды ийгиликтүү аткарса, негизги адабияттарды өздөштүрсө коюлат. Ошондой эле дисциплина боюнча систематикалык мүнздөгү билим деңгээлин көрсөтүп, аларды кийинки окуу иштери менен адистик ишмердүүлүгүндө өз алдынча аткара алганда коюлат;
- “орто” деген баа эгерде студент негизги окуу материалынын кийинки окуусуна жана ала турган адистиги боюнча керектүү көлөмдө гана билсе, программада көрсөтүлгөндөй негизги адабияттар менен тааныштыгы болсо коюлат. Ошону менен бирге эле “орто” деген баа сынакта тапшырмаларды аткарууда катачылыктарга жол берсе, бирок аны окутуучунун жардамы менен оңдосо коюлушу керек;
- “жаман” деген баа эгерде студент негизги окуу – прграммалык материалды толук өздөштүрбөсө, тапшырмаларды аткарууда орчундуу катачылыктарды кетирсе, базалык билимдерге ээ болбосо коюлат.
- Ал эми окуу планы боюнча кээ бир дисциплиналардан зачет алынса, анда “өттү” (зачет) деген белги студенттин жообу жана аткарган тапшырмалары жок дегенде канааттандырарлык же болбосо “орто” деген баанын критерийлерине дал келсе коюлат.
- “ъткөн жок” деген белги зачетто студент практикалык жана семинардык сабактардын программасын аткарбаганда, ошондой эле дисциплиналар боюнча лабораториялык, эсептик – графикалык жана көркөм – графикалык иштерди аткара албаса коюлушу керек. Оозеки жоопторунда теориялык жактан канааттандырарлык жооп бере албаса “өткөн жок” белгиси коюлат.
Сабактын темаларына жараша баллды бълштр\
Модуль № 1 |
||
№ | АТ1 | 5 балл |
1 | ЖТКнун теориялык негиздери. Жарандык коргонуунун мамлекеттик системасы | 0,5 |
2 | Жарандык коргонууну билим бер\ мекемелеринде уюштуруу | 0,5 |
3 | Тынчтык жана согуш мезгилиндеги ъзгъчъ кырдаалдар. Ъндрштк коопсуздук жана эмгекти коргоо | 0,5 |
Тесттик суроолор менен иштъъ | 2,0 | |
Кырдаалдык тапшырмаларды чеч\ | 1,0 | |
Реферат жазуу | 0,5 | |
№ | АТ2 | 5 балл |
1 | Жабыркоо очогу (ядролук жана химиялык жабыркоо очогу). Жабыркоо очогунда биринчи медициналык жардам къргъз\ | 1,0 |
2 | Жабыркоо очогу. Стихиялык жабыркоо очогу. Иондоштуруучу нурлардын организмге таасири. Курч нур оорусу. | 0,5 |
3 | Тынчтык жана согуш мезгилдериндеги ъзгъчъ кырдаалдардан калкты коргоонун негизги ыкмалары | 0,5 |
4 | Ъзгъчъ кырдаалдардан калкты коргоо. Ъздк жана коллективдик коргонуу каражаттары. | 0,5 |
Рубеждик текшер\. Тесттик суроолор менен иштъъ | 2,0 | |
Практикалык къргъз\ | 0,5 | |
Модуль № 2 |
||
№ | АК1 | 5 балл |
1 | Сергек мнъздъ жашоо – адамдын саламаттыгынын жана ишке жъндъмд\лгнн негизи | 0,5 |
2 | Ден соолукту аныктоонун негизги пробалары. Балдардын ден соолугунун бузулуусунун негизги белгилери | 0,5 |
3 | Трд\ эктремалдык кырдаалдарда биринчи медициналык жардам къргъз\ | 0,5 |
4 | Жрък кан тамыр системасынын курч жетишсизик абалындары. Врачка чейинки, кечиктирилгис жардам | 0,5 |
Тесттик суроолор менен иштъъ | 2 | |
Практикалык къргъз\ | 0,5 | |
Презентация даярдоо | 0,5 | |
№ | АК2 | 5 балл |
1 | Травматизм. Балдар травматизми. Жаракат алуудагы биринчи медициналык жардам къргъз\ | 0,5 |
2 | Кан агуу. Биринчи медициналык жардам къргъз\ | 0,5 |
3 | Балдар травматизми. Съъктн сыныгы, кйк, шк алууда биринчи мед.жардам къргъз\ | 0,5 |
4 | Микробиология, эпидемиология жана иммунология негиздери | 0,5 |
Рубеждик текшер\. Тесттик суроолор менен иштъъ | 2 | |
Практикалык къргъз\ | 1,0 |
Б А Л Л Т О П Т О О К А Р Т А С Ы
№ |
Текшер\ формалары |
Модуль № 1 |
Модуль № 2 |
Жыйынтык текшер\ |
||||||||||||
АТ1 |
АТ2 |
РТ |
СЪАИ |
Лек |
Жал-пы |
АТ1 |
АТ2 |
РТ |
СЪАИ |
Лек |
Жал-пы |
Лек |
Пр |
СЪАИ |
||
1 |
Конспект |
0,5 |
0,5 |
1 |
2 |
4 |
0,5 |
0,5 |
1 |
2 |
4 |
5 |
||||
2 |
Сабакта активд\-лг |
1 |
1 |
2 |
4 |
1 |
1 |
2 |
||||||||
3 |
Дене табы, пульс, А/Б, дем алууну аныктоо |
0,5 |
1 |
1,5 |
1 |
|||||||||||
4 |
Обморок, коллапс, шок то 1-мед.жардам къргъзъ алуу |
1 |
1 |
1 |
1 |
|||||||||||
5 |
Съъктърдн сыныгында шак-шак коюу |
1 |
1 |
2 |
2 |
|||||||||||
6 |
Кан агууну убактылуу токтото алуу |
1 |
1 |
2 |
2 |
|||||||||||
7. |
Жасалма дем алдыруу, жръккъ кыйыр массаж жасай алуу |
1 |
1 |
2 |
2 |
|||||||||||
8 |
Кырдаал-дык тапшырма чеч\ |
1 |
2 |
3 |
0,5 |
2 |
1 |
3,5 |
5 |
|||||||
9. |
Тесстик суроолорду чеч\ |
2 |
2 |
5 |
2 |
2 |
13 |
2 |
2 |
5 |
2 |
2 |
13 |
5 |
5 |
5 |
10 |
Реферат жазуу |
0,5 |
1 |
1 |
2,5 |
1 |
1 |
2 |
3 |
|||||||
11 |
Презента-ция даярдоо |
1 |
0,5 |
0,5 |
2 |
|||||||||||
Баары |
5 |
5 |
10 |
5 |
5 |
30 |
5 |
5 |
10 |
5 |
5 |
30 |
15 |
15 |
10 |
1. Аудиториялык убакыт, окутуучунун теориялык материалды тшндр\ жана практикалык (семинардык) сабактын тапшырмасын аткарууну камтыйт.
2. Ар бир сабакка студент дисциплинанын планы, тапшырманы аткаруу жана тапшыруу графигина ылайык даярдануусу зарыл.
3. Окуу материалынын ½ бълг студенттин ъз алдынча иши чн бълнгъндктън, студенттен жумуш аткарууда жогорку деёгээлде уюштуруучулук маданиятты, дисциплинаны, системалуулукту жана зглтксз эмгектен\н талап кылат.
4. Сабакка катышуу студенттин негизги милдети болуп саналат. Эгерде кайсы бир себептен сабакты калтырган болсо, анда сабактын материалын тайпадагы башка студенттен алып, даярдануусу керек. Сабактан башка учурда окутуучу практикалык же СЪАИнин материалын бер\гъ милдетт\ эмес. Демек, сабакты калтырган студент автоматтык трдъ 0 балл алат.
5. Ар бир сабакта окуу материалдарын йрън\дъ, оозеки, жазуу, практикалык тапшырмаларды аткарууда студент активд\ катышуусу керек. Студенттин активд\лг ага берилген тапшырманын аткаруу сапатынын негизинде бааланат. Тапшырма жеке, топтуп жана тайпалык формаларда берилет. Активд\лкт максималдуу баалоо сабак учурунда жарыяланат.
6. Эгерде студент ътлгън материалды тшнбъсъ же суроо жаралса, анда ал тшндрп бер\ ч окутуучуга кайрылса болот.
7. Бир кредитти ъткър\ аралыгында 3 жолудан кем эмес текшер\ (аралык, рубеждик) жргзлът. Текшер\гъ катышпаган же кечиккен студенттер автоматтык трдъ 0 балл алышат. Контролдук текшер\гъ катышпаган себеби тастыкталган документи (оруганы тууралуу справка ж.б.) болгон студент гана кайрадан текшер\гъ катыша алат.
8. Дисциплинанын курсу боюнча экзамен оозеки жргзлът. Экзамен суроолору силлабуста берилди. Максималдык баалоо 87-100 балл – (окуу материалынын 95-100% ъздъштр\), минималдык – 61-73 балл (материалды 50-54% ъздъштр\). Эгерде студент F баалоо (50% тъмън) алса, анда ал кредитти аткарбады деп эсептелет.
ЭКЗАМЕНДИК СУРООЛОР
1. ЖТК предметинин максаты жана милдеттери
2. Коркунуч жана тобокел, трлър
3. Техносфера. Техносферанын зыяндуу жана коркунучтуу факторлору
4. КРнын жарандык коргонуунун мамлекеттик системасы. Жарандык коргонуунун негизги милдеттери, уюштуруу тзмдър, кч жана каражаттары. Уюштуруу принциби.
5. Жарандык коргонуунун билим бер\ мекемелеринде уюштуруу.
6. КРнын «Жарандык коргонуу жънндъ» мыйзамы. Жарандык коргонуу багытында ишкана мекемелердин жетекчилеринин милдеттери.
7. Ъзгъчъ кырдаалдар учурунда жарандардын укук жана милдеттери
8. Эмгекти коргоо багытында мамлекеттик саясаттын негизги принциптери. КРдагы эмгекти коргоонун мыйзамдык жана нормативдик базалары
9. Ъзгъчъ кырдаал тшнгнъ аныктама бер\.
10. Кнмдк жашоодо кездешч\ ъзгъчъ кырдаалдар жана коопсуз жрм-турум эрежелери.
11. Ъзгъчъ кырдаалдардын пайда болуу булактарына жараша бълнш
12. Ъзгъчъ кырдаалдардын таркалуу масштабына жараша бълнш
13. Чектелген, жергиликт\, аймактык, региондук жана глобалдык ъзгъчъ кырдаалабалына мнъздъмъ бер\
14. Табийгый, техногендик, экологиялык, социалдык жана конфиликт\ ЪК мнъздъмъ.
15. Шаар – коркунучтун негизги булагы. Жогорку деёгээлдеги коркунчтуу зоналардын бардыгы жана аларга мнъздъмъ
16. Къчъдъ жана жолдогу коопсуздук. Жъъ жргнчлърдн къчъ жана жолдогу кыймылы.
17. Терроризм. Террордук акция. Террордун максаты
18. Заманбап жабыркатуучу каражаттар (ядролук, химиялык, биологиялык куралдар).
19. Ядролук курал жана анын жаракат бер\ч факторлору (толкун соккусу, жарык нурлары, иондоштуруучу нурлар, радиоактивд\ булгануу, электромагниттик импульс).20. Ядролук жарылуудан кыйроо зоналары, имараттар жана курулуштардын кыйроо деёгээли. Радиоактивд\ булгануу зоналары.
21. Иондоштуруучу нурлардын организмге таасири. Курч нур оорусунун белгилери. Курч нур оорунун алгачкы белгилериндеги кечиктирилгис биринчи медициналык жардам къргъз\.
22. Калкты радиациялык жабыркоодон коргонуу ыкмалары.
23. Химиялык курал. Ууландыруучу заттардын классификасиясы.
24. Курч нур оорусунун белгилери. Курч нур оорунун алгачкы белгилериндеги кечиктирилгис биринчи медициналык жардам къргъз\.
25. Ууландыруучу заттар менен булганган аймакка мнъздъмъ бер\, уулануу белгилери.
26. Нервди шал кылуучу, териде жара пайда кылуучу, тумчуктуруучу, организмди жалпы ууландыруучу, психохимиялык жана д\лктр\ч ууландыруучу заттардын ъклдърнъ мнъздъмъ бер\.
27. УЗ организмге кир\ жолдору. Уулануу белгилери, биринчи медициналык жардам къргъз\. Ууландыруучу заттардан калкты коргоо. Антидоттор.
28. Стихиялык кырсыктар. Регионго мнъзд\ стихиялык кырсыктар: жер титиръъ, сел, къчк, суу каптоо, ърт, бороон ж.б. мнъздъмъ бер\. Алардын алдын алуу иш-чаралар.
29. Ърт жана ърт коопсуздугу. Ърт учурунда жрм-турум эрежелери. Жаратылыш ърттър жана алдын алуу.
30. Электр тогунан жаракат алуу, белгилери, биринчи медициналык жардам къргъз\. Электр коопсуздугу
31. Техногендик ЪК. Авария, катастрофа тшнгнъ аныктама бер\.
32. Биологиялык куралдар. Патогендик микроорганизмдер: бактериялар, вирустар, козу карындар, микробтун токсини.
33. Жарандык коргонуу – ълкънн коргонуу системасынын бир бълг. Жарандык коргонуу, негизги тшнк жана аныктамалар.Атуулдук коргонуунун негизги милдеттери
34. Калкка тынчтык жана согуш мезгилдеринде пайда болуучу коркунучтар тууралуу маалымат бер\. Калкты къчр\ (эвакуациялоо)
35. Ъздк коргонуу каражаттары.
36. Коллективд\ коргонуу имараттары.
37. Радиациялык жана химиялык чалгындоо аспаптары. Чалгындоо аспаптарынын тзлш жана иштъъ принциби
38. «Ден соолук», «Сергек мнъздъ жашоо» жана «Оору» тшнктърнъ аныктама бер\.
Бгнк кндъг балдардын жана ъспрмдърдн ден соолук абалы.
39. Балдардын жана ъспрмдърдн ден соолугун калыптандыруучу факторлор.
40. Жалпы калктын жана жеке адамдын ден соолугунун кърсътчтър.
41. Балдардын ден соолугун сактоо, чыёдоо жана окуучулардын ооруларынын алдын алууда мугалимдин ролу.
42. Айлана-чъйрънн абалынын балдар ден соолугуна таасири.
43. Организм системаларынын функционалдык абалын мнъздъъч физиологиялык кърсъткчтър: дене температурасы, пульс, артериялык кан басым, дем алуу.
44. Кечиктирилгис жардам къргъзл\ч абалдар жънндъ тшнк. Бул абалдарды пайда кылуучу себептер жана факторлор.
45. Биринчи медициналык жардам къргъз\нн жалпы принциптери жана негизги милдеттери.
46. Жръктн ишемия оорулары: стенокардия жана инфаркт, себеби, белгилери, ът\с, дарылоо жана алдын алуу жана кечиктирилгис жардам къргъз\.
47. Тамырлардын курч жетишсиздиги: обморок, коллапс, шок (себеби, белгилери, биринчи медициналык жардам жана алдын алуу), кечиктирилгис жардам.
48. Гипертония дарты, себеби, белгилери. Гипертониялык криз белгилери, биринчи медициналык жардам
49. Инсульт: трлър, себеби, белгилери, кечиктирилгис жардам къргъз\.
50. Колика жънндъ тшнк. Колика, анын трлър, себептери жана белгилери.
51. Боор жана бъйрък коликаларында биринчи медициналык жардам къргъз\.
52. «Ичтин курч оорулары» жънндъ тшнк, кечиктирилгис врачка чейинки жардам къргъз\.
53. Терминалдык абал, клиникалык жана биологиялык ълм тууралуу тшнк.
54. Реанимация. Жрък жана ъпкъ кызматын жандандыруу ыкмалары.
55. Гипертермия жана судорог абалдарында биринчи медициналык жардам къргъз\.
56. Ъспрмдър арасындагы жат кърнштър жана алардын ден соолукка таасири. Ъспрмдър арасындагы аракечтик, баёгилик, токсикоманиянын себептери жана алардын алдын алуу. Тамеки тартуунун саламаттыкка зыяндуулугу. Жаш балдар жана аялдардын тамеки тартуусу
57. Рационалдуу тамактануу тууралуу тшнк. Тамактануу маданияты. Тамак-азыктарынын негизги бълктър: белок, углевод, май, витаминдер, минералдык заттар жана суу.
58. Кант диабет дарты, себептери, белгилери, кабылдоолору жана алдын алуу.
59. Кома жънндъ тшнк. Команын трлър. Диабет жана гипогликемиялык комалардын пайда болуу себептери, белгилери жана кечиктирилгис биринчи медициналык жардам къргъз\. Диабет жана гипогликемия комаларынын алдын алуу.
60. Курч уулануу. Тиричилик жана ъндрштк кт\сз кырсыктардын ичинде уулануунун орду. Уулануунун классификациясы
61. Тиричиликте колдонуучу химиялык каржаттар ( косметикалык, синтетикалык жууп-тазалоочу каражаттар, инсектициддер ж.б.) менен уулануунун белгилери, биринчи медициналык жардам.
62. Тамак-аш менен уулануу (ботулизм), себеби, белгилери, биринчи медициналык жардам къргъз\ жана алдын алуу.
63. Ис газы менен уулануунун себептери, белгилери, биринчи медициналык жардам къргъз\.
64. Алкоголдук ичимдиктер жана алардын суррогаттары (метил спирти, антифриз, этиленгликоль) менен уулануу, кабылдоолору жана алдын алуу. Уулуу заттарды организмден чыгаруунун кеёири таркалган жолу. Уулануунун алдын алуу чаралар.
65. Травматизм, «Ъндрштк жаракат» тшнгнъ аныктама бер\ жана анын бгнк кндъг ъзгъчълктър.
66. Тиричилик жаракаты: тшнк, себеби жана алдын алуу.
67.Жабык жаракаттарга жалпы мнъздъмъ бер\ жана биринчи жардам къргъз\нн принциптери.
68. Жаракат шогу. Тшнкт аныктоо, трлър, фазасы, белгилери, даражалары жана болжолдуу кабылдоолору. Кырсык болгон жерде къргъзл\ч биринчи жардам.
69.Ачык жараат, хирургиялык инфекциялар жънндъ тшнк бер\, анын себеби, трлър, кабылдоолору.
70. Асептика жана антисептиканын пайда болуу тарыхы, трлър жана заласыздандыруу ыкмалары. Негизги антисептикалык каражаттар.
71. Ачык жараатта биринчи медициналык жардам къргъз\нн жалпы принциптери.
72. Балдар травматизминин жалпы балдар оорулары арасындагы орду. Балдар травматизминин трлър: къчъдъ, тиричиликте, мектепте, спорт аянтчасында ж.б.
73. Балдардын жаракат алуусунун себептери жана алардын алдын алуу. Балдардын жаракат алуусунун ъзгъчълктър.
74. Балдардын жаракатынын алдын алууда ата-энелердин, тарбиячы жана мугалимдердин ролу.
75. Сууга чъг\. Сууга чъг\нн «Тумчукма же чыныгы чъг\”, “Кургак чъг\” жана “Синкоптук (экинчилик) чъг\» трлър. «Ак» жана «Кък» трдъг асфиксияларда биринчи медициналык жардам къргъз\. Гипоксия – ъл\ процессинин негизги фактору.
76. Дарытаануу. Дары препараттары, дары формасы жана анын трлър.
77. Дары заттарынын организмге тийгизген таасирлери. Дары заттарын организмге киргиз\ жолдору (знтералдык, парентералдык). Жаш балдардын дары колдонуунун ъзгъчълктър.
78. Аллергиялык реакциялар, крапивница, Квинке шишиги, анафилаксия. Бронхиалдык астма.
79. Анафилактикалык шокто кечиктирилгис биринчи медициналык жардам къргъз\. 80. Дары-дармектер менен уулануу, биринчи медициналык жардам. Дарыларды сактоо эрежелери
81. Микроорганизмдер жънндъ тшнк. Микробдордун классификациясы: аэробдор жана анаэробдор; сапрофиттер, шарттуу патогендик жана патогендик; бактериялар, вирустар, спирохеталар, риккетсийлер, козу карындар, жънъкъйл\лктър.
82. Эпидемиялык процесстер жънндъ тшнктър, эпидемиялык чынжыр элементтери.
83. Инфекциянын жугуу жолдору: мамиле аркылуу, заё-ооз, аэрогендик, трансмиссивдик. 84. Инфекцияны жугузуучу факторлорго мнъздъмъ бергиле (аба, суу, топурак, тамак-азыктар ж.б.).
85. «Эпидемиялык очок», «спорадикалык оору», «эндемия», «эпидемия», «пандемия» тшнктърнъ аныктама бергиле.
86. Иммунитет жана анын трлър жънндъ тшнк.
87. Иммундук системанын борбордук жана кошумча органдары.
88. Вакциналар: трлър, организмге киргиз\ ыкмалары, инфекциянын алдын алуу жана дарылоо максатында колдонуу.
89. СПИД. Козгоочусу, инфекция булагы, жугуу жолдору, белгилери жана алдын алуу. 90. Венерикалык оорулар, себеби, жугуу жолдору, белгилери, алдын алуу.
91. Ъзгъчъ коркунучтуу инфекциялар тууралуу тшнк. Холера, чума, сибир жарасы. Козгогучу, инфекция булагы, жугуу жолдору, белгилери жана алдын алуу.
92. Ичеги-карын жугуштуу оорулары: вирустук гепатит, ич ъткък, ич келте.Козгогучу, инфекция булагы, жугуу жолдору, белгилери жана алдын алуу.
93. Аба аркылуу жугуучу инфекциялар. Туберкулез. Козгогучу, инфекция булагы, жугуу жолдору, белгилери жана алдын алуу.
94. Балдар инфекциялары: кызамык, кызылча, суу чечек, кептъър, тепме ж.б.
95. Съъктн жабык жана ачык сыныгы. Классификация. Сыныктын белгилери, биринчи жардам къргъз\. Сыныктын жаш балдарда ъзгъчълг. Иммобилизация. Колдо бар каражаттарды пайдаланып шак-шак коюу жана анын эрежелери.
96. Кан агуу. Кан агуунун трлър. Артериялык, веналык, капиллярдык, паренхиматоздук кан агууга мнъздъмъ.
97. Кан агууну токтотуу ыкмалары. Артериялык кан агууда манжа менен басып токтотуу точкалары жана эрежелери. Кан агууну буугуч (жгут) коюу аркылуу токтотуу. Буугуч коюу эрежелери. Кан агуунун убактылуу токтотуунун башка ыкмалары. Ъздк таёуу пакетин (ППИ) колдонуу максаты.
98. Мурундан кан агууну токтотуу. Ъпкъ жана аш казандан кан агуудагы биринчи медициналык жардам.
99.Эпидемияга каршы жргзл\ч негизги иш-чаралар: дезинфекция, дезинсекция, дератизациянын трлър, ыкмалары жана каражаттары.
100. Жугуштуу оорулардын негизги топтору. Карантин жана обсервация тууралуу тшнк.