БИЛИМ БЕР// ЖАНА ИЛИМ МИНИСТРЛИГИ
Ош МАМЛЕКЕТТИК университетИ
«Бекитемин» «Согласовано»
Факультеттин декан Факультеттин ОМС
____________________ _________________________
«___» ______________ 20 ____ г. «___» ______________ 20 ____ г.
Медицина факультетинин «Экстремалдык медицина жана
ъмр коопсудугу\» кафедрасынын отурумунда каралды
Протокол № ____ «____» _____________ 2015 ___ ж.
Кафедра башчы м.и.к, доцент Ч. Мамажакып уулу
Жашоо-тиричилик коопсуздугу дисциплинасы боюнча педагогикалык адистиктин кндзг бълмндъ окуган студенттер чн
ЖУМУШЧУ ПРОГРАММА
Окуу планы боюнча сааттардын эсеби
Дисциплинанын аталышы |
Сааттын саны |
Отчеттуулук |
||||||
Аудит. сабактар |
||||||||
Баары | Ауд. саб | Лекция | Прак. семин. | Лаб. | СЪАИ | кредит | Экз | |
550200-математика, инфор-ка, физика, 550300-орус тили жана адабияты, англис тили жана адабияты, 550400-тарых, 550700- башталгыч билим бер\ адистиктери |
60 |
30 |
16 |
14 |
- |
30 |
2 кр | 3, 4- сем |
550300- кыргыз тили жана адабияты, |
60 |
30 |
15 |
15 |
- |
30 |
2 кр |
3 -сем |
550100-география, 520200-
биология, 520100- химия, химия-биология, |
60 |
30 |
16 |
14 |
- |
30 |
2 кр |
3-сем |
050709- башталгыч класстарда билим бер\ |
72 |
36 |
20 |
16 |
- |
36 |
2 кр |
3-сем |
600200-туризм, 510200- колдонмо информатика |
120 |
60 |
30 |
30 |
60 |
4 кр |
4,7-сем | |
070602- дизайн |
72 |
36 |
22 |
14 |
- |
36 |
2 кр |
3-сем |
Жумушчу программа мамлекеттик билим бер\ стандартынын негизинде тзлд
Тзгън: улук окутуучу Ы.А. Перханова
3. Тшндрмъ (аннотация)
Азыркы мезгилде билим бер\ системасындагы негизги ъзгър\лърдн бири бардык баскычтагы окуу жайлардагы окуу программаларынын гуманитардык мнъздъг предметтер менен толукталышы саналат. Мындай предметтердин катарына “Жашоо-тиричилик коопсуздугу” курсу да кирет.
Жашоо - тиричилик коопсуздугу (ЖТК) предмети адамдын жашоосунда кездешч\ коркунучтарды жана алардан коргонуу ыкмаларын окутуучу илим. Жашоо аракетинин коопсуздугу бгнк кндъ илим катары калыптануу мезгилинде. Албетте, ал атуулдарды коркунучтуу кырдаалдардан коргоодо айлана-чъйръ эмгекти коргоо багытындагы илимий жетишкендиктерге жана практикалык иштелмелерге, ошондой эле медицина, биология, химия, физика ж.б. илимдердин жетишкендиктерине таянат.
Адам ъз жашоосунда табийгый, техногендик, социалдык, экологиялык ж.б. мнъздъг къптъгън коркунучтарга дуушар болуусу ммкн. Статистикага таянсак, дйнъ жзндъ жылына 3-5 миёден къп ъндрштк жана 50 миёге жакын тиричилик жаракаттары катталат. Ошол эле учурда 20 миёден къп киши майып болуп, 2000 къб ълмгъ кириптер болушат.
БДССУнун маалыматына ылайык кт\сз кырсыктардын негизинде пайда болгон ълм-житимдер жрък кан-тамыр жана онкологиялык оорулардан кийинки чнч орунду ээлейт.
Кт\сз кырсыктардын коркунучунан коргонууну жана ъзгъчъ кырдаалдар учурундагы жрм-турумга окутуу максатында жалпы билим бер\ мекемелеринде “Жашоо- тиричилик коопсуздугунун негиздери”, жогорку жана атайын окуу жайларында “Жашоо- тиричилик коопсуздугу” дисциплинасы киргизил\дъ.
Ал эми 2011-12-окуу жылынан баштап, Кыргыз Республикасынын “Жарандык коргонуу жънндъ” жобосуна ылайык, калкты ъзгъчъ кырдаалдарга даярдоо, ошондой эле Кыргыз Республикасынын Вице премерьр-министринин №21-4382 2011-жылдын 16-мартындагы тапшырмасына ылайык, КР Билим бер\ жана илим министрлиги тарабынан Кыргыз Республикасынын жалпы билим бер\ мекемелеринин 1-9-класстары чн “Турмуш-тиричилик коопсуздугунун негиздери” курсу киргизилди.
“Турмуш - тиричилик коопсуздугунун негиздери” курсу илимий билимдер аралык дисциплиналар курсу болуп, адамзаттын жашоосундагы трд\ зыяндуу жана коркунучтуу факторлордон коргонуунун теориялык жана практикалык негиздерин камтыйт.
Студенттерди жана окуучуларды коопсуз жрм-турум ыкмаларына окутуп йрът\ жана тарбиялоо ъмр коопсуздугунун негиздерин тзът. Анткени, адамзат ъз жашоосунда (ъндрштъ, тиричиликте, й-блъдъ) трд\ кооптуу учурларга (кт\сз кырсыктар - авария, катастрофа, жаратылыш кырсыктары, согуш, ж.б.) дуушар болуусу ммкн. Ошондуктан ъзнн коопсуздугун камсыздоо ар бир жаранга тиешел\ болуп, коопсуз жрм-турум ыкмаларын бил\ тзлгън татаал кырдаалда проблемаларды туура чеч\гъ шарт тзът жана ъзнъ, жакындарына жардам бер\гъ къмъкч болот.
Ъмрдн коопсуздугун коргоонун негиздерин билген, медициналык сабаттуу адам гана тзлгън абалды тездик менен баалап, туура чечим кабыл алууга жъндъмд\. Бул кабыл алынган чечимден жабыр тарткан адамдын ден-соолугу, жада калса ъмр да къз каранды болуусу ммкн.
Ар бир адам ъз ъмрн, ден соолугун кт\сз кырсыктардын жана ъзгъчъ кырдаалдардын кесепетинен коргоо максатында коопсуздук эрежелерин бил\ жана сактоосу, ъз иш-аракетин туура тз\с зарыл.
“Жашоо-тиричилик коопсуздугу” дисциплинасы боюнча жумушчу программа билим бер\нн негизги базалык программасын аткаруу чн багытталып, педагогикалык адистиктеги студенттерге ылайыкташтырылып тзлд
4. Дисциплинанын максаты жана милдети
“Жашоо- тиричилик коопсуздугу” окуу дисциплинасы – бул жалпы адистик милдетт\ дисциплина болуп, адамдын айлана-чъйръ (ишкана, тиричилик, шаар, жаратылыш) менен болгон ъз ара аракетинин коопсуздугу жана ъзгъчъ кырдаалдардын терс факторлорунун таасиринен коргонуу ыкмаларын, ошондой эле окуучунун ден соолугун сактоо, чыёдоо жана калыптандыруу билимин практикалык машыктыруу жана ъз ден соолугуна жоопкерчиликт\ кароого тарбиялоо.
Дисциплинаны окутууга, болочок адистерде эффективд\ профессионалдык иш аракетинин коопсуздук талаптары жана аларды коргоо айрылгыс бирдикт\ экендиги жънндъг тшнкт калыптандыруу аркылуу жетиш\гъ болот. Бул талаптарды аткаруу адамдын ден соолугун жана ишке жъндъмд\лгн сактоого, аларды экстремалдык учурдагы аракеттерине даярдоого кепилдик берет.
4.1 . Дисциплинанын негизги милдети – студенттерди керект\ теориялык билим жана практикалык машыгуулар менен куралдандыруу:
- адамдардын жумуш аракетинде жана эс алуу зоналарындагы айлана-чъйръ абалын комфорттуу тз\;
- жашоо чъйрънн табийгый, техногендик жана адамдардын аракетинин негизинде жаралган терс таасирлерин аныктоо;
- адамдарды жана алар жашоочу чъйрън негативдик таасирлерден коргоону иштеп чыгуу жана аны ишке ашыруу;
- кнмдк жана ъзгъчъ кырдаал учурларында объектилердин жана техникалык системалардын туруктуу иштъъсн камсыздоо;
- болжолдуу авария, катастрофа, стихиялык кырсык жана массалык жабыркатуучу куралдарды колдонуу кесепетинен калкты жана ъндрш кызматкерлерин коргоо, ошондой эле кыйроону жоюу иш-чараларын аткаруу тууралуу чечимди кабыл алуу;
- негативдик таасирдин ъс\сн алдын ала болжолдоо жана анын кесепетин балоо;
- студенттер арасында ден соолуктун сандык жана сапаттык балоо ыкмалары тууралуу билимди жана практикалык машыгууну калыптандыруу;
- студенттердин, сергек жашоо мнъзнн принциптерин йрън\ аркылуу ден соолугун сактоо жана чыёдоого болгон позитивдик шыктануусун ънктр\.
- кеёири таралган оорулар жана алардын алдын алуу ммкнчлг тууралуу тшнкт калыптандыруу.
- экологиялык факторлордун ден соолукка таасири жънндъ билим системасын калыптандыруу.
- жабыркаган жана оорулуу адамдарды, й шартында багуу ыктарын студенттерде калыптандыруу.
- эё къп кездеш\ч кечиктирилгис жардам талап кылуучу абалдар менен тааныштыруу.
- биринчи медициналык жардам къргъз\ тууралуу билимге жана практикалык машыгууга ээ болуусун калыптандыруу.
Дисциплинада тъмънклър каралат:
- жашоо чъйрънн учурдагы абалы жана негативдик факторлору;
- адамдын жашоо чъйръ менен ъз ара аркетинин коопсуздук принциптерин камсыздоо, аракет шарттарынын рационалдык жана физиологиялык негиздери ;
- зыяндуу факторлордун адамдарга тийгизген жабыркатуучу таасиринин кесепетин жана аларды аныктоо принциптери;
- ъзгъчъ кырдаалдар жана алардын кесепетинин болжолдуу моделдерин иштеп чыгуу;
- ъзгъчъ кырдаал же согуш мезгилдеринде калкты коргоо жана авария, катастрофа, ситихиялык кырсык кесепеттерин жоюу иш-чараларын иштеп чыгуу;
- жашоо аракетинин коопсуздугунун укуктук, нормативдик-техникалык жана уюштуруу негиздери;
- жашоо аракетиндеги шарттарды къзъмълдъъ жана башкаруу;
- трд\ курактагы оокучулардын ден соолугунун къйгъйлър;
- окуучулардын ден соолугунун бузулуусунун негизги белгилери;
- микробиология, иммунология жана эпидемиология жънндъ тшнк. Жугуштуу оорулардын алдын алуу иш-чаралары;
- кечиктирилгис жардам къргъзл\ч абалдар, алардын трлър жана аларды пайда кылуучу себепчи факторлор тууралуу тшнк. Бул абалдарды аныктоо жана биринчи жардам къргъз\ ыкмалары;
- реанимациялык иш-чаралар, аларды ъткър\нн кърсъткч жана жыйынтыктын эффект\лк критерийи;
- ден соолукту аныктоо чн физиологиялык сынак;
- дары каражаттарын колдонуу;
- балдардын травматизмине мнъздъмъ. Жаракат алууда биринчи жардам къргъз\ жана анын алдын алуу иш-чаралары.
4.2. Дисциплинанын мазмунун ъздъштр\ деёгээлине талаптар
«Жашоо аракетинин коопсуздугу» дисциплинасын окуп йрън\ негизинде адис тъмънклърд бил\с зарыл:
- «Адам - жашоо чъйръ» системасыдагы жашоо аракетинин коопсуздугунун теориялык негиздери;
- жашоо аракетинин коопсуздугунун укуктук, нормативдик-техникалык жана уюштуруу негиздери;
- зыяндуу факторлордун адамдарга тийгизген жабыркатуучу таасиринин кесепети;
- зыяндуу факторлорду жана ъзгъчъ кырдаалдардын жабыркатуучу кесепетин аныктоо;
- ъзгъчъ кырдаалдар жана алардын кесепетинин болжолдуу моделдерин иштеп чыгуу;
· кээ бир оору жана жаракаттануунун пайда болуу себептерин жана алардын алдын алуу иш-аракеттерди жргзъ алуу;
· билим бер\ процесси учурунда окуучуларлдын ден соолугун жана ъмрн коргоону камсыздоону;
- табелдик жана колдо бара каражаттарды колдонуу аркылуу таёуу койуу, стандарттык шак-шак же колдо бар каржаттарды пайдаланып жаракаттанган жерге кыймылсыз (тарнспорттук иммобилизация) абал тз\н;
- сууга чъг\, кйк, шк алуу, чагылган жана электр тогунан жаракаттан учурда биринчи медициналык жардам къргъзъ алууну;
- эстен тануу, коллапс, гипертониялык криз, шок абалдарында, бронхиалдык астма жана жрък приступтарында, боор жана бъйрък коликаларында биринчи медициналык жардам къргъзъ алууну;
- сырткы жана ички кан агуу учурларында биринчи медициналык жардам къргъзъ алууну;
- гипо жана гипергликемиялык кома абалдарында биринчи медициналык жардам къргъзъ алууну;
- ууланууларда биринчи медициналык жардам къргъзъ алууну;
- оорулуу жана жаракаттанган адамды замбил же колдо бар каражаттардын жардамы менен ташуу;
Болочок адис тъмънклърд жасай алуусу керек:
- негативдик таасирлердин деёгээли жана парамертлерине нормативдик талаптарга ылайык къзъмъл жргзъ алуу;
- зыяндуу заттардын таасирине каршы коргонуу каражаттарын эффективд\ пайдалануу;
- ъзгъчъ кырдаалдардан калкты коргоо иш-чараларын пландоо жана керект\ учурда куткаруу жана токтоосуз къргъзл\ч иштерге, ошондой эле ъзгъчъ кырдаалдын кесепетин жоюуга катышуу;
- горчичник, банка, жылытуучу жана муздак компресс, грелка жана муз баштыкчаны колдонууну;
- дене температурасын ълчъън, тамырдын кагуусу жана дем алууну аныктоону;
- жаш балдардын жана чоё адамдардын артериялык кан басымын ълчъън;
- денеге чыккан тактардын трн ажырата бил\н;
- сынган жерге кыймылсыз абал бер\- шак-шак коюу же колдо бар каражаттарды колдоно бил\н;
- кан агуунун трн ажырата бил\, убактылуу кан токтотуу ыкмалары: бармак менен басып туру, бышык таёуу, буугуч коюуну;
- кйгън жерге асептикалык таёуу коюу;
- жасалма дем алдырып, жръккъ кыйыр массаж жасай алуу;
- клизма (тазалоо, дарылоо) коюуну;
- балдардын салмагы, бою жана келбетин (осанка) аныктай алуу;
- дарыларды туура сактай алууну;
- къздн карегинин абалын жана реакциясын аныктай алууну;
- теринин кургак же нымдуу деёгээлин аныктай алуу;
- окуучунун ден соолугуна зала тийгизбестен окуунун сапатын жогорулатууну;
- балдар жамаатында санитардык гттъъ иштерин жргзъ алуу.
5. Адистик боюнча дисциплиналар системасындагы орду
Дисциплина жалпыадистик жана мамлекеттик компонент багытындагы дисциплиналар катарына кирет.
Курс тъмънк дисциплиналар менен тыгыз байланышта: биология, экология, химия, медициналык билимдердин негиздери, физика.
Дисциплинанын негизги жоболорун, адамдын анатомиясы жана физиологиясынын негиздери, экологиянын негиздери, жаратылыш ресурстарын рационалдуу пайдалануу дисциплиналарын окутууда пайдаланууга болот.
6. Дисциплинанын тематикалык планы ( академиялык саат)
Дисциплинанын темаларынын жана бълмдърнн (модулдарынын) аталышы |
Аудиториялык сабактар |
СЪАИ | Колдонулуучу билим бер\ технологиялары | Текшер\ формасы | ||||
Лекцилар | Практ. сабактар | Лаборат. сабактар | Семинарлар | Курстук иштер | ||||
Предметке кириш\. ЖТКнун теориялык негиздери. Жарандык коргонуунун мамлекеттик системасы |
2 |
2 | Тест | |||||
2. Тынчтык жана согуш мезгилиндеги ъзгъчъ кырдаалдар. Ъндрштк коопсуздук жана эмгекти коргоо |
2 |
2 |
- |
- |
- |
4 |
Тест | |
3 Жабыркоо очогу(ядролук жана химиялык жабыркоо очогу). Жабыркоо очогунда биринчи медициналык жардам къргъз\ |
2 |
2 |
4 |
Тест | ||||
4. Тынчтык жана согуш мезгилдериндеги ъзгъчъ кырдаалдардан калкты коргоонун негизги ыкмалары |
2 |
2 |
2 |
Тест | ||||
5. Сергек мнъздъ жашоо – адамдын саламаттыгынын жана ишке жъндъмд\лгнн негизи |
2 |
2 |
- |
- |
- |
2 |
Тест | |
6. Трд\ эктремалдык кырдаалдарда биринчи медициналык жардам къргъз\. |
2 |
2 |
- |
- |
- |
6 |
Тест | |
7. Травматизм. Балдар травматизми. Жаракат алуудагы биринчи медициналык жардам къргъз\. |
2 |
2 |
6 |
Тест | ||||
8. Микробиология, эпидемиология жана иммунология негиздери |
2 |
2 |
2 |
Тест | ||||
Жыйынтыгы : |
16 |
14 |
- |
- |
- |
30 |
7. Дисциплинанын технологиялык картасы
Дисциплинанын технологиялык картасы – бул дисцилина материалынын мазмунун модулдарга жана модулдарды ылайыктуу балл менен баалоо боюнча жадыбалга бълштр\.
III, IV семестр
Баар-дык саат |
Ауд. саат |
Лек. |
Прак (сем) |
СЪАИ |
1 модуль (30 саат, 30 балл ) |
2 модуль (30 саат, 30 балл) |
Рейтинг |
||||
Ауд.сааттар |
СЪАИ |
Ауд.сааттар |
СЪАИ |
||||||||
Лек. |
Прак |
Лек. |
Пр. |
||||||||
60 |
30 |
16 |
14 |
30 |
8 |
6 |
16 |
8 |
8 |
14 |
|
Баллдар |
10 |
15 |
5 |
10 |
15 |
5 |
|||||
Модулдардын жыйынтыгы |
К1=10+15+5=40 балл |
К2=10+15+5=40 б |
К=К1+К2=100б |